Koronavirüsten korunmak ve çevremizdekileri korumak için ne gerekir?
En son güncellendiği tarih: 20 Ara 2020
Koronavirüsü neden, nasıl ortaya çıktı?
Koronavirüs daha önceden de tıpta bilinen, var olan bir virüstü. Bu yüzden mutasyonlaşarak pandemiye dönüşen bu virüse yeni tip koronavirüsü, Covid-19 (2019-nCoV) diyorlar.
Covid-19, daha çok Türkiye'de ve diğer ülkelerde soğuk algınlığı ve nezle tablosunun %10-15'ini oluşturan bir virüstür. Salgın yaptığı zamanlarda ise nezle tablosunun %30'unu oluşturur.
Ancak şu an konuştuğumuz yeni tip koronavirüs, koronavirüs'ün bir alt tipi ve beta denilen bir alt grubunu oluşturuyor.
Hastalığın ilk çıkış şeklinin, bir deniz ürünleri marketindeki canlı hayvanlardan insanlara bulaştığı şeklinde söyleniyor. Yarasa yemeğinden bulaştığı konusu da uzun zaman konuşuldu. Hangisi olursa olsun bilinen şu, hayvanlardan insanlara bulaşıyor, sonra da virüs, mutasyon geçirerek insanlardan insanlara bulaşma özelliği kazanıyor.
İlk nerede çıktı ve neden bu hızla yayılıyor?
Yeni tip koronavirüsü, bilinen koronavirüsün aksine ağır zatürre tablolarına yol açıyor. Covid-19 ilk olarak Çin'in Vuhan kentinde görüldü. Daha sonra virüs, Çin'e ziyarete gelenlerle ya da oradan başka ülkelere seyahate giden insanlarla başka ülkelere taşındı. Bunun sonucunda hastalık, tüm dünyaya yayılan bir viral enfeksiyona dönüştü.
Tehlikesinin sebebi
Koronavirüs üst solunum yollarında enfeksiyon yapan bir enfeksiyon ailesidir. Günümüzde görülen yeni tip koronavirüs enfeksiyonun bir yeni özelliği ise alt solunum yollarında enfeksiyon yapabilmesi nedeniyle ölümcül bir şekilde seyredebilmesidir.
Bu kadar hızlı yayılması normal mi?
Bu kadar hızlı yayılması doğal çünkü insanlar bu yeni tip koronavirüs ile yeni tanışıyorlar ve bu hastalığa karşı bağışıklıkları yok. Vücut virüsü tanıyıp savaşıp yenmeden, diğer insan bulaş kapıyor.
Koronadan korunmak ve çevremizdekileri koruma için ne gerekir?
Zorunda olmadıkça evden çıkmamak
"Bana bir şey olmaz!" dememek
"Bende virüs yok ki." dememek
Tokalaşmak, sarılmak gibi temaslardan kaçınmak
Elleri sık sık yıkamak
Mesafeli olmak
Maske takmak ve taktırmak
Panik etmemek
Alkol bazlı el dezenfektanıyla elleri temizlemek
Seyahatleri iptal etmek ya da ertelemek
Sağlıklı beslenmek
Uyku düzenine dikkat etmek
Aşırı yorgun düşmemek
Ortamı sık sık havalandırmak
Sağlıklı nefes almanızı engelleyecek şeylerden uzak durmak
Öksürürken ve hapşırırken mendil veya kol içini kullanmak
Ağıza, buruna ve gözlere dokunmamak
Tabak, bardak, çatal, kaşık, bıçak paylaşmamak
Kişisel eşyaları ortak kullanmamak
Çok dokunulan ve pis olan yerlerle temasta bulunmamak
Vücut direncini ve bağışıklık sistemini yüksek tutmak
Başka hastalıklarınız varsa kendinizi izole etmek
Dışarıdan alınan eşyaları en az 3 saat bir köşede bekletmek
Kullanılan maskeleri ve kıyafetleri balkonda en az 3 saat havalandırmak
Kirli yerlere dokunduktan sonra temas edilen başka yerleri dezenfekte etmek
Alınan kurallara uymak
Gerekmedikçe toplu taşıma araçlarını kullanmamak
Çok gerekmedikçe hastaneye gitmemek
Düşmeyen ateş, kuru öksürük ve nefes darlığı üzerine (en az 2 gün) 184'ü arayıp destek talep etmek
Covid-19 nasıl bulaşır?
Yakın mesafeden yüze doğru konuşmak,
Öksürük ve hapşırık yoluyla çıkan damlacıklar,
Ellerimizle temas ettiğimiz yüzeylerde bulunan covid-19 bulaşlı damlacıkları ağzımıza, burnumuz ve gözümüze taşımak
Bu enfeksiyon hastalığı daha önceki solunum yolu enfeksiyonlarından da bildiğimiz gibi özellikle damlacık yoluyla bulaşmaktadır. Karşımızda hasta birisinin öksürük ve hapşırık gibi sekresyonlarının bulaşı yani tükürükler, bu hastalık için en önemli bulaş şeklidir.
Cansız yüzeylerin üzerine, bu sekresyonların sıçraması ve bizim o yüzeylere temasımız sonrası elimizi ağzımıza, burnumuza veya gözümüze taşımamız, yine bulaş yolu olacaktır.
Bu yüzden sık temas ettiğimiz cansız yüzeyleri sık sık dezenfekte etmeliyiz. Ellerimizi sık sık yıkamalıyız. Aynı zamanda elimizi ağzımıza, burnumuzda ve gözümüze temas ettirmeme dikkat etmeliyiz.
Koronavirüs belirtileri
Koronavirüs enfeksiyonu bir hastada en sık olarak karşılaştığımız klinik bulgular; yüksek ateş, öksürük ve nefes darlığıdır. Bazı hastalarda mide bulantısı, karın ağrısı, ishal gibi ek şikayetler de görülebilmektedir.
Nadir görünen belirtiler ile beraber;
Durmayan kuru öksürük
İnmeyen yüksek ateş
Nefes darlığı
Boğaz ağrısı
İshal
Halsizlik
Kırgınlık
İştahsızlık
Vücut ve baş ağrıları
Burun akıntısı
Aniden tat alma duyusunun yitirilmesi
Koordinasyon bozukluğu
Denge sorunları
Konuşmakta güçlük
Gözde kızarıklık, çapaklanma, sulanma
Mide bulantısı
Karın bölgesinin şişmesi
Terleme
Belirtilerden bir kaçının, en az 2 gündür vücudunuzda belirti göstermeye devam etmesi
Koronavirüs belirtilerim varsa ne yapmalıyım?
Bildiğiniz gibi bu belirtilerden bir kaçını göstermemeniz halinde test yaptırmanız mümkün değil.
Eğer bu belirtilerden herhangi birisi en az 2 gündür sizde var ise 184'ü arayarak destek talep edebilir ya da hastaneye giderek test yaptırmayı talep edebilirsiniz.
Vücudun hastalıktan etkilenme süreci
Pencere dönemi (2-14 gün)
Pencere dönemi, mikroorganizmanın vücudumuza girmesinden sonra hastalık şikayetlerinin oluşmasına kadar olan süredir. Bu süre 2 ila 14 gün arasında olabilmektedir.
O yüzden yurtdışına seyahat etmiş kişilerin veya üst solunum yolu enfeksiyonu bulguları olan (Öksürük , hapşırık, yüksek ateş gibi) kişilerin kendilerini evlerinde izole etmeleri, çok fazla kalabalık ortamda bulunmamaları, dışarı çıktıklarında maske kullanmaları, sık sık ellerini yıkamaları gerekmektedir, ya da bakanlığın verdiği 14 gün evden çıkmama kuralına uyması zorundadır.
Virüsü aldığımızdan itibaren, 14 gün boyunca herhangi bir şikayetiniz olmayabilir. Bu süre içerisinde bulaştırıcılık olabilir fakat bunun oranı düşük olarak gözlemlenmiştir.
Bu 14 gün içerisinde bir belirti vermediyseniz ve aslında pozitifseniz ayakta geçirenlerden, yani taşıyıcı olabilirsiniz. Her ne olursa olsun bu pandemi bitene kadar sosyal mesafe, maske ve temizlik kurallarına uyumamız gerekiyor. Taşıyıcı olma ihtimaliniz yüzünden, sevdikleriniz için...
Koronavirüse yakalanan biri bunu anlayabilir mi?
Yeni tip koronavirüs enfeksiyonunu gripten ayırmak çok zor. Gribinde ağır formları, zatürreye dönüşüp solunum yetmezliğiyle ölüme sebep olabiliyor. O nedenle gribal bulgular gösteren kişilerin test yapılması gerekiyor.
Korunmaya Yönelik Tedbirler ve Bunların Önemi
Temizliğe Önem Vermek
Virüsün dışında bir yağ kılıfı bulunmaktadır. Ellerinizi sabunla yıkadığınızda, sabun yağ tabakasını tahrip eder ve virüsü etkisiz hale getirir. Ellerinizi akar su ile yıkadığınızda virüse ait kalıntıları da uzaklaştırmış olursunuz.
Maske takmak
Maskeyi enfekte olmamak ve başkalarına hastalık bulaştırmamak için takmalısınız. Çünkü ağız, burun ve çeneyi kapatan maskeler, hastalığı bulaştırmada etkili olan damlacıkların etrafa saçılmasını önler ve dışarıdan gelecek tehditlere karşı sizi korur.
Maske, etraftaki virüs taşıyan damlacıklarla ağız ve burun arasında engel oluşturur. Büyük damlacıkları maskenin gözeneklerinden geçemez.
Sosyal mesafe
Solunum yolu ve bulaş damlacıklarıyla yani tükürüklerle bulaşan Covid-19'a rast gelmemek için tek çare, sosyal mesafe.
Maskenin ve sosyal mesafenin önemi
Hastalığı taşıyan bir kişi maske takmıyor, sizinle olan sosyal mesafesine uymuyor;
sizin maske takmanız durumunda taşıyıcının size enfeksiyon bulaştırma riski, siz maske takmanıza rağmen yüksek.
Hastalığı taşıyan bir kişi maske takıyor, sizinle olan sosyal mesafesine uymuyor;
sizin maske takmamanız durumunda taşıyıcının size enfeksiyon bulaştırma riski daha az fakat, hala ihtimal var.
Hastalığı taşıyan bir kişi maske takıyor, sizinle olan sosyal mesafesine uymuyor;
sizin de maske takmanız durumunda taşıyıcının size enfeksiyon bulaştırma riski en aza iner. Fakat yine de siz sosyal mesafe bizi korumaya önem gösteriniz.
Her iki taraf da maske takmıyor, kurallara uymuyor. Kişiler de bir belirti yok. Fakat bir kişi taşıyıcı ve aslında hasta. Bulaş riski çok yüksek ve siz bunun farkında olmayacaksınız çünkü kimin hasta olup kimin hasta olmadığını bilemeyiz. Aramızda taşıyıcılar var, bunu unutmamak fayda var.
Özetle; maske tak, mesafeyi koru, temizliğine özen göster.
Evde kalmak
Dışarı ne kadar az çıkılır, ne kadar az insanla karşılaşılırsa hastalığa yakalanma ihtimali o kadar düşer. Bu yüzden evde kalmak, hastalığa yakalanma ihtimalini çok aza düşürmek demektir.
Sizin bulaşınız yüzünden sevdikleriniz ölürse?
Bazı kişiler koronavirüsü hiçbir belirti vermeden geçirebiliyor. Bu da sağlıklı görünen bireylerin virüsü etrafa bulaştırabileceği anlamına geliyor. Evde kalmak bu yüzden de önemli.
Bağışıklık sisteminiz çok kuvvetli olabilir, hastalığa yakalandığında rahat atlatabilirsiniz. "Evde kalmama gerek yok!" demeyin.
Virüsü taşıyorsanız farkında olmadan başkalarına bulaştırabilir, diğer insanların hastalığı ağır geçirmelerini sebep olabilirsiniz, hatta bu durum ölmelerine bile sebep olabilir.
Sadece bu önlemleri alarak bile hastalığı önleyebilirsiniz.
Soğuk alanlar ve grip olanlar dikkat!
Koronavirüs enfeksiyonlarından korunmak için, eğer üst solunum yolu enfeksiyonu bulgularınız varsa (Öksürük, hapşırık, yüksek ateş gibi), yanımızda temiz bir mendil taşımak ve öksürüp hapşırırken bu temiz mendili kullanmak gerekmektedir. Yanınızda mendil yoksa dirseğinizin iç yüzünü kullanmak, etrafınızdaki insanları korumak için uygun bir önlem olacaktır.
Soğuk almışsanız veya grip olmuşsanız yaşınız, sağlığınız ne durumda olursa olsun, koronavirüse yakalanmanız sonucunda hastalığı ağır geçirebilir, ölüm riskiniz bile olabilir. Bağışıklık sisteminiz zaten virüsler ve bakteriler ile savaşıyorken bir de böyle bir virüsle karşı karşıya kalmamanız için kendinizi çok iyi korumalı, başkalarını da riske atmamalısınız.
